1. Tìm hiểu chung
Nhiễm Escherichia coli là gì?
Các bệnh do E. coli gây ra:
Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI; phổ biến nhất);
Nhiễm trùng đường ruột (một số chủng nhất định);
Nhiễm trùng xâm lấn (hiếm, ngoại trừ ở trẻ sơ sinh);
Nhiễm trùng ở các vị trí khác.
Thông thường nhất, E. coli gây ra nhiễm trùng tiểu, thường biểu hiện nhiễm trùng lan rộng (tức là từ đáy chậu qua niệu đạo). E. coli cũng có thể gây viêm tuyến tiền liệt và bệnh viêm vùng chậu (PID).
E. coli thường sống trong đường tiêu hóa; tuy nhiên, một số chủng mang các gen có khả năng gây nhiễm trùng đường ruột. Khi đi vào hệ tiêu hoá của người, các chủng sau có thể gây tiêu chảy:
E. coli gây xuất huyết ruột (Enterohemorrhagic): Chủng này (bao gồm serotype O157: H7 và những chủng khác) tạo ra một số cytotoxin, neurotoxins và enterotoxins, bao gồm cả độc tố Shiga (verotoxin), và gây tiêu chảy kèm máu; hội chứng tán huyết - urê huyết xuất hiện trong 2 - 7% trường hợp. Những chủng này thường nhiễm từ thịt bò xay chưa nấu chín nhưng cũng có thể lây nhiễm từ những người bị nhiễm bệnh qua đường phân - miệng khi vệ sinh kém.
E. coli sinh độc tố ruột (Enterotoxigenic): Gây tiêu chảy, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và khách du lịch.
E. coli xâm lấn: Gây tiêu chảy do viêm.
E. coli gây bệnh đường ruột: Gây tiêu chảy ra nước, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh.
E. coli gây dính ruột (Enteroaggregative): Gây tiêu chảy dai dẳng ở bệnh nhân AIDS và trẻ em ở các khu vực nhiệt đới.
Các chủng khác có khả năng gây nhiễm trùng ngoài đường tiêu hóa nếu các hàng rào niêm mạc bình thường của ruột bị phá vỡ (ví dụ như do thiếu máu cục bộ, bệnh viêm ruột, viêm túi thừa đại tràng hoặc chấn thương), trong trường hợp đó vi khuẩn có thể lây lan sang các cấu trúc lân cận hoặc xâm nhập vào máu. Nhiễm trùng gan mật, phúc mạc, da và phổi cũng xảy ra. Nhiễm khuẩn huyết do E. coli cũng có thể xảy ra mà không có con đường xâm nhập rõ ràng.
Ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh non, nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn E. coli và viêm màng não (gây ra bởi các chủng có nang K1, một dấu hiệu cho sự xâm lấn thần kinh) phổ biến.
2. Triệu chứng thường gặp
Những dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm Escherichia coli
Nhiễm trùng EHEC cấp tính thường bắt đầu với các cơn đau quặn bụng dữ dội và tiêu chảy lẫn máu trong vòng 24 giờ (viêm đại tràng xuất huyết). Bệnh nhân thường không bị sốt hoặc chỉ ở mức độ nhẹ, đôi khi lên tới 39°C. Trong trường hợp nhiễm trùng không biến chứng, tiêu chảy có thể kéo dài từ 1 - 8 ngày.
Hội chứng tán huyết - urê huyết gây giảm hematocrit và số lượng tiểu cầu nhanh chóng, tăng creatinin huyết thanh, tăng huyết áp, và có thể có các dấu hiệu của quá tải chất lỏng, chảy máu nội tạng, và các triệu chứng và dấu hiệu thần kinh.
Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh nhiễm Escherichia coli
Viêm màng não do E. coli ở trẻ sơ sinh thường để lại di chứng thần kinh.
Một số người, đặc biệt là trẻ nhỏ và người lớn tuổi có thể phát triển một dạng suy thận đe dọa tính mạng được gọi là hội chứng tán huyết - ure huyết.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.
3. Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân dẫn đến nhiễm Escherichia coli
Có nhiều con đường lây nhiễm Escherichia coli như:
Thực phẩm ô nhiễm: Là nguyên nhân phổ biến nhất, do:
Sơ chế hoặc bảo quản không đúng cách;
Không rửa tay hoặc rửa chưa kỹ trước khi nấu hoặc ăn;
Sử dụng chén dĩa hoặc dụng cụ làm bếp không hợp vệ sinh;
Thức ăn bị hư hỏng do bảo quản không đúng cách ;
Ăn phải thức ăn chưa chín, ăn hải sản sống chưa được rửa kỹ;
Uống sữa chưa tiệt trùng;
Giết mổ hoặc chế biến thịt của các loại gia cầm đang bị nhiễm bệnh.
Nước ô nhiễm: Uống nước bị ô nhiễm hoặc bơi trong hồ nước bị ô nhiễm
Lây từ người sang người: Các vi khuẩn dễ lây lan sang người khác khi rửa tay không kỹ sau khi vệ sinh và chạm vào người khác hoặc dùng chung các vật dụng với người bị nhiễm bệnh.
Động vật: Những người tiếp xúc với động vật, đặc biệt là bò, dê, cừu có thể bị nhiễm bệnh từ vi khuẩn sống ở động vật.
4. Nguy cơ mắc phải
Những ai có nguy cơ mắc phải nhiễm Escherichia coli?
Mọi đối tượng, mọi lứa tuổi đều có nguy cơ nhiễm Escherichia coli. Tỷ lệ phụ nữ bị nhiễm cao hơn nam giới.
Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải nhiễm Escherichia coli
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc nhiễm Escherichia coli, bao gồm:
Sống hoặc đi du lịch đến vùng dịch;
Tuổi tác: Người cao tuổi và trẻ em dễ nhiễm khuẩn hơn;
Suy giảm miễn dịch, giảm acid dạ dày do bệnh lý hoặc dùng thuốc;
Sinh hoạt hoặc thường xuyên tiếp xúc với môi trường ô nhiễm;
Ăn uống thực phẩm không hợp vệ sinh.
5. Phương pháp chẩn đoán và điều trị
Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán nhiễm Escherichia coli
Xét nghiệm phân, máu và dịch cơ thể;
Nội soi đại tràng sigma.
Các mẫu máu, phân hoặc dịch cơ quan khác được gửi đến phòng thí nghiệm để nuôi cấy. Nếu nghi ngờ có chủng vi khuẩn enterohemorrhagic, phải thông báo vì cần có môi trường nuôi cấy đặc biệt.
E. coli O157: H7 và các bệnh nhiễm trùng STEC khác nên được phân biệt với các bệnh tiêu chảy nhiễm trùng khác bằng cách phân lập vi khuẩn này từ việc cấy phân. Nuôi cấy các trường hợp nhiễm EHEC cần có môi trường đặc biệt. Xác định loại huyết thanh cụ thể giúp xác định nguồn gốc của một đợt bùng phát.
Vì tiêu chảy ra máu và đau bụng dữ dội không kèm theo sốt gợi ý nhiều nguyên nhân không do nhiễm trùng, nhiễm trùng EHEC nên được xem xét trong các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh viêm đại tràng do thiếu máu cục bộ, lồng ruột và bệnh viêm ruột. Đặc trưng, không có tế bào viêm nào được tìm thấy trong dịch phân.
Xét nghiệm phân nhanh để tìm độc tố Shiga hoặc, nếu có, xét nghiệm gen mã hóa độc tố có thể hữu ích.
Những bệnh nhân có nguy cơ bị tiêu chảy không do nhiễm trùng có thể cần nội soi đại tràng sigma. Nếu được thực hiện, nội soi đại tràng sigma có thể phát hiện ban đỏ và phù nề; thụt bari hoặc chụp X quang bụng đơn giản thường cho thấy phù nề ở ruột.
Phương pháp điều trị Nhiễm Escherichia coli hiệu quả
Phải bắt đầu điều trị nhiễm trùng E. coli theo kinh nghiệm dựa trên vị trí và mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng (ví dụ: nhiễm trùng bàng quang nhẹ, nhiễm trùng niệu) và sau đó điều chỉnh dựa trên kết quả kháng sinh đồ.
Nhiều chủng hiện đã kháng ampicillin và tetracycline, do đó nên sử dụng các loại thuốc khác; bao gồm piperacillin, cephalosporin, carbapenems, fosfomycin, nitrofurantoin, aminoglycosides, trimethoprim/sulfamethoxazole (TMP/SMX) và fluoroquinolones.
Có thể phải phẫu thuật để kiểm soát nguồn nhiễm trùng (ví dụ: để dẫn lưu mủ, làm sạch các tổn thương hoại tử, hoặc lấy dị vật).
Nhiễm trùng đường tiêu hóa do E. coli (EHEC): Enterohemorrhagic không được điều trị bằng kháng sinh.
Phương pháp điều trị chính cho nhiễm trùng EHEC là hỗ trợ. Mặc dù E. coli nhạy cảm với hầu hết các loại kháng sinh được sử dụng phổ biến, nhưng thuốc kháng sinh đã không được chứng minh là có thể làm giảm các triệu chứng, giảm sự lây lan của sinh vật hoặc ngăn ngừa hội chứng tán huyết - ure huyết. Fluoroquinolon bị nghi ngờ làm tăng giải phóng độc tố ruột và nguy cơ mắc hội chứng tán huyết - ure huyết.
Trong tuần sau khi nhiễm bệnh, những bệnh nhân có nguy cơ cao mắc hội chứng tán huyết - ure huyết (ví dụ: trẻ em < 5 tuổi, người lớn tuổi) cần được theo dõi các dấu hiệu ban đầu, chẳng hạn như thiếu máu tán huyết, giảm tiểu cầu, protein niệu, tiểu máu, hồng cầu non, và tăng creatinin huyết thanh.
Phù và tăng huyết áp xuất hiện muộn hơn. Những bệnh nhân xuất hiện các biến chứng có khả năng cần được chăm sóc đặc biệt, bao gồm lọc máu và các liệu pháp cụ thể khác tại bệnh viện lớn.
Kháng thuốc
Bên cạnh khả năng kháng ampicillin và tetracycline, E. coli ngày càng trở nên kháng trimethoprim/sulfamethoxazole (TMP/SMX) và fluoroquinolones.
Ngoài ra, các chủng đa kháng thuốc tạo ra các beta-lactamase phổ mở rộng (ESBLs) đã nổi lên như một nguyên nhân quan trọng gây ra nhiễm trùng tiểu và nhiễm trùng huyết mắc phải trong cộng đồng.
ESBLs có thể thủy phân hầu hết các beta-lactam, bao gồm penicilin và cephalosporin phổ rộng và monobactam ngoại trừ carbapenem (imipenem, meropenem, doripenem, ertapenem). Vì vậy nên chỉ định các carbapenem và các thuốc kết hợp beta-lactam/beta-lactamase mới hơn cho E. coli sản xuất ESBL .
E. coli cũng có các gen kháng thuốc mã hóa AmpC beta-lactamase, serine carbapenemases và metallo-carbapenemases.
Các tác nhân giống như tetracycline (ví dụ: Tigecycline, eravacycline) và cefiderocol (một cephalosporin tiêm tĩnh mạch) cũng hoạt động chống lại các chủng sinh ESBL cũng như AmpC beta-lactamase, serine carbapenemase và các chủng sinh metallo-carbapenemase.
Fosfomycin có hoạt tính chống lại các chủng đa kháng thuốc và là thuốc thay thế đường uống cho các trường hợp nhiễm trùng tiểu nhẹ hơn.
6. Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa
Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của nhiễm Escherichia coli
Chế độ sinh hoạt:
- Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
- Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.
- Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
- Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
- Vệ sinh cá nhân hằng ngày, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch.
- Rửa sạch và nấu chín thực phẩm trước khi ăn.
- Khi đi du lịch đến các vùng dịch, nên uống nước đóng chai và bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định kháng sinh dự phòng trong 3 tuần.
- Nếu trẻ bị tiêu chảy do E.coli, cần điều trị khỏi hoàn toàn trước khi đi học trở lại để tránh lây nhiễm cho trẻ khác.
Chế độ dinh dưỡng:
- Có chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng để tránh thiếu hụt dinh dưỡng trong đợt tiêu chảy cấp do E.coli.
- Các sản phẩm từ sữa, thực phẩm béo, thực phẩm giàu chất xơ hoặc thực phẩm nhiều gia vị có thể làm cho các triệu chứng tồi tệ hơn nên cần hạn chế sử dụng.
- Bổ sung các lợi khuẩn tốt cho đường tiêu hoá.
Phương pháp phòng ngừa nhiễm Escherichia coli hiệu quả
Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:
- Xử lý phân của người nhiễm bệnh đúng cách, giữ vệ sinh tốt, rửa tay cẩn thận bằng xà phòng và vòi nước để hạn chế lây nhiễm bệnh.
- Thanh trùng sữa và nấu chín kỹ thịt bò ngăn ngừa lây truyền qua đường thực phẩm.
- Báo cáo các đợt bùng phát tiêu chảy cho cơ quan y tế công cộng là rất quan trọng vì can thiệp có thể ngăn ngừa nhiễm trùng thêm.
- Rửa tay sau khi chuẩn bị hoặc ăn thức ăn, đi vệ sinh hoặc thay tã, tiếp xúc với động vật.
- Để riêng thực phẩm sống và đã nấu chín, sử dụng thớt và đồ đựng riêng cho hai loại thực phẩm này. Rửa sạch đồ dùng sau khi dùng.
Mọi thông tin trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Việc sử dụng thuốc phải tuân theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.
Nguồn tham khảo
1. https://www.msdmanuals.com/professional/infectious-diseases/gram-negative-bacilli/escherichia-coli-infections
2. https://www.msdmanuals.com/professional/infectious-diseases/gram-negative-bacilli/infection-by-escherichia-coli-o157-h7-and-other-enterohemorrhagic-e-coli-ehec
3. https://emedicine.medscape.com/article/217485
